Брест

Brest

Gisteren ben ik met iemand van mijn groep en twee Hongaarse meisjes die ik hier heb leren kennen een dag naar Brest geweest. ’s Ochtends om 6.16u (veel te vroeg dus) vertrok de trein naar Brest. Een kleine 4,5u later kwamen we aan in Brest. De terugreis was om 21.40, we kwamen weer aan in Minsk om 3.15.

Brest is een provinciehoofdstad in het westen van Wit-Rusland. Het kleine stadje ligt aan de oever van de Zapadnyj Boeg, de rivier die hier de grens met Polen vormt. Het stadje wordt in 1019 voor het eerst vermeld (onder de naam “Bereste”) en heeft gedurende haar bestaan deel uitgemaakt van Litouwen, Polen, Rusland en Wit-Rusland. Brest staat bekend om twee dingen: de gelijknamige vrede die hier in 1917 werd gesloten tussen Duitsland en de Sovjet-Unie (ook al heette het stadje toen “Brest-Litovsk”) en het geweldige fort dat bij de stad ligt.

Brest is tegenwoordig een klein, gezellig stadje. Het staat niet bol van de bezienswaardigheden,maar er zijn wel enkele kleine kerkjes en het is heel leuk om door het centrumpje te slenteren.

Omdat het stadje Brest niet geheel met de grond gelijk gemaakt is tijdens de Tweede Wereldoorlog (zoals met Minsk wel het geval was), zijn hier de huizen in het centrum nog in hun oorspronkelijke staat bewaard gebleven. Het centrum bestaat dus uit kleine huisjes (hier en daar staan zelfs nog houten huisjes) die allemaal in vrolijke kleuren beschilderd zijn. De grotere straten in het centrum worden in het midden doorsneden door parkjes en de Улица Советская (“Sovjetstraat”) is geheel autoluw en bevat veel restaurantjes en winkeltjes.

Omdat Brest een grensstad is en gelegen is aan de treinroute van Hoek v/ Holland naar Moskou, is het station enorm: het omvat enkele grote gebouwen en een apart gedeelte voor douane. Navigeren op het station is dus een beetje ingewikkeld (toen we aankwamen, liepen we ook eerst de verkeerde kant van het station uit), maar gelukkig wordt het hele stationscomplex overkoepeld door een grote loopbrug.

Улица Советская

Maar de Brests echte “claim to fame” is toch wel haar fort. De Брестская Крепость  ligt ten westen van de stad, ongeveer een half uur te voet van het station. We wilden daarom met de bus naar het fort gaan, maar we konden nergens vinden welke bus we moesten hebben en zijn daarom te voet gegaan: het was immers toch goed weer.

Op de plaats van het fort vloeien twee rivieren samen: de Zapadnyj Boeg en nog eentje waarvan ik de naam kwijt ben. Op het punt waar de twee rivieren samenkomen, is een klein eiland ontstaan. Dit eilandje vormt de kern van het reusachtige fort. Op dit eiland lagen vroeger barakken, twee kerken en een klein paleisje. In dit “Witte Paleis” werd de Vrede van Brest-Litovsk getekend.

Toen dit gebied in 1939 weer Russisch werd (tussen 1921 en 1939 was het Pools), werden enkele grenstroepen van het Rode Leger hier gehuisvest. Dit klinkt logisch, aangezien ook toen Brest aan de westgrens van de Sovjet-Unie lag. Er kan dus wel gezegd worden dat het fort te Brest de enige grote fortificatie van de Sovjets aan hun westgrens was in deze tijd.

In 1941 vielen de Duitsers de Sovjet-Unie binnen. En raad eens wat hun eerste hindernis bij deze invasie was? Juist ja, het fort van Brest. Met een snelle omsingeling van het fort dachten de Duitsers de in het fort gelegerde troepen snel tot overgave te kunnen dwingen. De omsingeling lukte en de Duitse troepen wisten snel de buitenste gedeelten van het fort in te nemen. Wat echter niet lukte, was om de “Citadel” – het centrale eiland – in te nemen. Hier bleven de ingesloten divisies tot het bittere einde dapper doorvechten. De divisies in Brest gaven zich pas na 6 weken over. Een enorme achievement, als je je bedenkt dat in Brest 9000 soldaten gelegerd waren en de Duitsers 37000 man inzetten en meenden het fort binnen 12 uur in handen te hebben!

Plattegrond van het fort t.t.v. de omsingeling door de Duitsers

Het ligt voor de hand dat de Sovjet-propagandamachine dankbaar van de heldendaad bij Brest gebruik maakte. Gedurende de Duitse opmars werden pamfletten onder de soldaten van het Rode Leger verspreid met nieuws over de “Helden van Brest” om zo moraal te spekken.

Na de oorlog werden de ruïnes van het fort omgedoopt tot museum en in 1965 werd het fort uitgeroepen tot Крепость-Герой (Heldenfort, naar analogie met de Город-Герой “Heldenstad”, een titel die werd toebedeeld aan steden als Kiev, Minsk, Moskou en St Petersburg). Overal in dit heldenfort zijn tegenwoordig Sovjetmonumenten te vinden. De toegangspoort tot het fort is een enorm grijs blok, waarin een enorme ster is uitgesneden. In de zo ontstane poort wordt continu marsmuziek gedraaid, afgewisseld met de originele radioboodschap waarin werd meegedeeld dat de Sovjet-Unie in oorlog was. Verder wordt het centrale eiland gedomineerd door een enorm beeld van een soldatenhoofd, beetje apart, en een reusachtige obelisk/naald-achtige constructie. Verder is er nog een beeld van een soldaat, die op de grond gelegen, zijn arm uitstrekt om met zijn helm water te halen. Dit beeld heet, heel origineel, “Dorst”. Van de barakken zijn bijna alleen nog maar ruïnes over, en op de plaatsen waar zij wel nog zijn blijven staan, zie je de kogelgaten nog in de muur zitten. In één barak ligt nu een museum over de verdediging van het fort. De enige gebouwen die weer opgebouwd zijn, zijn de kerken. Voor de rest is het fort helemaal veranderd in een park.

Toegang tot het fort

Citadel

"Dorst"

Oude hoofdingang tot het fort, inclusief kogelgaten